Artikel 2 : Lymfoedeem

De dikke arm oftewel lymfoedeem na de operatie wordt soms door artsen geminimaliseerd, maar kan je leven grondig verstoren. Preventie is dus de boodschap.

Wat is een lymfoedeem?
Als zich kankercellen in de lymfeklieren van je oksels bevinden, worden die chirurgisch verwijderd . Die verwijdering kan een van de meest vervelende bijwerkingen van de operatie veroorzaken : een ophoping van lymfevocht waardoor er een zwelling ontstaat, het lymfoedeem.
Bij sommige vrouwen valt de zwelling bijna niet op, bij andere is het oedeem zo groot dat het een echte handicap wordt. Bij de meeste patiënten duikt lymfoedeem op tussen het eerste en tweede jaar na de operatie, hoewel sommige vrouwen er de eerste dag na de operatie al last van krijgen. Soms duurt het zelfs 15 of 20 jaar voor deze bijwerking de kop opsteekt, als gevolg van een verwonding of een infectie.

Hoe ontstaat lymfoedeem?
Wanneer de lymfeklieren worden verwijderd, wordt het lymfestelsel verstoord. In het begin vangt het organisme deze situatie op. Daarna stagneert de lymfe in de overgebleven klieren tot het vocht 'overloopt' en naar de nabijgelegen weefsels stroomt.
Dat veroorzaakt zwellingen, een zwaar gevoel, stijfheid en zelfs pijn. De bewegingen van de aangetaste arm, voorarm, pols en hand worden beperkt en de huid is minder soepel. Sommige handelingen - zoals een jas aantrekken - worden moeilijk. Ook het dragen van armbanden of ringen is niet langer vanzelfsprekend .

Hoe wordt de diagnose gesteld?
Een klinisch onderzoek en de deskundige blik van de dokter volstaan. Om de evolutie en eventuele complicaties (fibrose) van het oedeem te controleren, kan de arts een doppler-echografie voorschrijven.

Is het gevaarlijk?
Nee, helemaal niet. Maar door het ongemak kan het oedeem wel heel vervelend zijn, zeker als de zwelling lange tijd aanhoudt. Nogal wat artsen onderschatten het probleem . Nochtans verstoort het je dagelijkse leven.
Kleren kiezen wordt moeilijker, bewegen kan pijn doen, het dragen van zware lasten (waaronder een handtas) gaat niet goed meer. Daarbij is het niet bepaald mooi en verhindert het patiënten om de bladzijde om te draaien.

Wie loopt het meeste risico?
Dat is moeilijk te voorspellen. Het aantal weggenomen klieren zou geen invloed hebben op het opduiken of de ernst van lymfoedeem. In cijfers : 10 tot 20% van de patiënten krijgt ermee te maken.
Een percentage dat verdubbelt als er verschillende behandelingen worden toegepast (chirurgie, bestraling van de lymfeklieren, chemo) of bij volledige mastectomie (verwijdering van de borst, een spierzone en aangrenzende lymfeklieren).

Kan het dragen van een siliconenprothese lymfoedeem in de hand werken?
Alles hangt af van de kwaliteit van de siliconengel. De gel die momenteel gebruikt wordt in de prothesen die geplaatst worden door bekwame chirurgen, is van goede kwaliteit : hij is cohesief, dik en geleiachtig.
Daardoor loopt de gel niet uit als de wand zou scheuren (wat zelden voorkomt). Een meer vloeibare siliconengel daarentegen verplaatst zich naar het membraan dat de borstprothese omringt. Daarna gaat de gel verder naar de lymfe vaten en -klieren en veroorzaakt er siliconomen. Zo wordt de circulatie van het lymfevocht geblokkeerd.

Wat kun je doen?
Als lymfoedeem niet in een vroeg stadium wordt behandeld , wordt het alleen maar erger : het lymfevocht blijft zich opstapelen, de zwelling neemt steeds grotere proporties aan (waardoor de beweeglijkheid van de ledemaat wordt bemoeilijkt) en het risico op een infectie (een lymfvatenontsteking) of een onomkeerbare fibrose neemt aanzienlijk toe.Eén voor één complicaties die in slechts enkele weken tijd kunnen optreden.
Daarom raden dokters fysiotherapie aan , bestaande uit drie luiken:
. Ten eerste: een manuele lymfedrainage die wordt uitgevoerd door een kinesist die hiervoor speciaal is opgeleid. De drainage stimuleert de algemene lymfecirculatie, maakt de lymfeklieren leeg en ontlast de weefsels.
. Tweede luik van de fysiotherapie : de pressotherapie. De arm wordt in een soort mouw geschoven die regelmatig opzwelt en zo het bovenste ledemaat masseert.
. Tot slot wordt de arm ingewikkeld met verschillende lagen elastische zwachtels, waardoor er gedurende 24 tot 48 uur een zachte druk ontstaat.

Hoe lang duurt de therapie?
Moeilijk te zeggen; dat hangt af van de ernst van het oedeem, maar vooral van de snelheid waarmee het lymfoedeem reageert op de behandelingen.

Bronnen: www.cancer.be – stichting tegen Kanker, www.kanker.be
Correspondances en médecine - nr. 2, april/mei /juni 2002
American Cancer Society, www.cancer.org